Οι εγκληματολόγοι αναφέρουν πως ο βιασμός είναι ένα έγκλημα με σκοτεινό αριθμό και ειδικότερα, με πολύ μικρό αριθμό καταγγελιών, τόσο από το θύμα όσο και από τρίτους.
Ο λόγος που ο αριθμός καταγγελιών είναι τόσο μικρός σχετίζεται με πολλούς παράγοντες. Το θύμα νιώθει ντροπή, ενοχές, φόβο, αβοηθησία και δεν γνωρίζει πώς να αντιδράσει.
Ανάλυσέ το | Τι συμβαίνει με την απιστία; Γιατί απιστούμε και τι είναι η απιστία;
Στο παρελθόν ο βιασμός είχε τον χαρακτήρα της προσβολής από έναν άντρα σε έναν άλλο και συνιστούσε έγκλημα κατά της ιδιοκτησίας, καθώς η γυναίκα αποτελούσε ιδιοκτησία του άντρα (του πατέρα ή του συζύγου). Έτσι, ο ρόλος της γυναίκας, ως θύματος βιασμού ήταν ανύπαρκτος.
Το 1984, πλέον δεν στιγματιζόταν μόνο η γυναίκα ως θύμα βιασμού (αντικαταστάθηκε ο όρος «θήλυ» από τον όρο «άλλον»). Επίσης, το 1984 θεσπίστηκε η αυταπάγγελτη δίωξη του εγκλήματος του βιασμού.
Το 1985 πλέον ο βιασμός εντάσσεται στα εγκλήματα κατά της γενετήσιας ελευθερίας. Πλέον η ουσιαστικότερη αλλαγή είναι ότι στα στοιχεία του εγκλήματος του βιασμού συμπεριλαμβάνεται πλέον και Η ΑΠΟΥΣΙΑ ΣΥΝΑΙΝΕΣΗΣ ΤΟΥ ΘΥΜΑΤΟΣ.
Ωστόσο, η πραγματική και ουσιαστική εξέλιξη θα έρθει όταν εξαλειφθεί η «κουλτούρα του βιασμού» (rape culture)
Η λεγόμενη «κουλτούρα του βιασμού» στιγματίζει το θύμα, καλλιεργεί ενοχές σε εκείνο και το αποτρέπει να στραφεί στη δικαιοσύνη.
Η οποιαδήποτε γυναίκα τολμά να καταγγείλει τον βιασμό, λειτουργεί ενάντια στην τόσο καλά εγκατεστημένη κουλτούρα η οποία, θυματοποιεί τον θύτη, ενοχοποιεί το θύμα και νομιμοποιεί την πράξη, τόσο στη συνείδηση του θύματος, όσο και της κοινής γνώμης.
Όλα αυτά τα χρόνια που εργάζομαι στο χώρο της ψυχικής υγείας, έχω συναντήσει το παραπάνω φαινόμενο. Γονείς που ενοχοποιούν το παιδί/έφηβο/ενήλικα και το προτρέπουν να σωπάσει, φίλοι και συγγενείς που αντιδρούν με τη φράση «τα θελες και τα παθες», γονείς που αντιδρούν με τη φράση «έλα μωρέ, έτσι κάνουν οι άντρες» ή «δε θέλω να ακούω βλακείες, μην τα πεις αλλού και γίνουμε και ρεζίλι»
Όπως και τόσες άλλες γυναίκες (και άντρες φυσικά), έχω δεχτεί και εγώ σεξουαλική παρενόχληση, όπου όταν το είχα τότε εκμυστηρευτεί στη φίλη μου, μου είχε πει τη φράση «εσύ θα το προκάλεσες». Δεν θα ξεχάσω ποτέ την απάντησή της. Είχα μείνει αποσβολωμένη και αποδυναμωμένη στην αντίδρασή της γιατί είχα στραφεί σε εκείνη προκειμένου να με υποστηρίξει να αντιδράσω. Επειδή ήμουν 14 χρονών και επειδή εισέπραξα αυτή την αντίδραση από τη φίλη μου την οποία εμπιστευόμουν, αλλά και επειδή δεν είχα καμία ιδέα για το πώς θα έπρεπε να διαχειριστώ κάτι τέτοιο, είχα σκεφτεί πως μάλλον εγώ είχα κάνει κάτι λάθος, νιώθοντας ενοχές και ντροπή.
Η σεξουαλική παρενόχληση (ή κακοποίηση), συμβαδίζει συνήθως με την κατάχρηση εξουσίας, καθώς ο θύτης χρησιμοποιεί τη θέση ισχύος απέναντι στο θύμα, εκβιάζοντάς το έμμεσα ή άμεσα, ότι θα το βλάψει, προκειμένου να δημιουργήσει κλίμα φόβου και να το εκμεταλλευτεί. Πολλοί θύτες αλληλοκαλύπτονται και συνεργάζονται στα αποδυναμωμένα θύματα, προκειμένου να δρουν ανενόχλητοι.
Δυστυχώς, η «κουλτούρα του βιασμού» είναι πολύ καλά εδραιωμένη στις συνειδήσεις και επιτρέπει την δευτερογενή κακοποίηση των θυμάτων από την ίδια την κοινωνία. Στο άκουσμα μιας καταγγελίας, γιατί ασχολούμαστε με το θύμα και όχι με τον θύτη; Γιατί δεν σκεφτόμαστε πως όταν συναινούμε στην εδραίωση της «κουλτούρας του βιασμού», αυτόματα γινόμαστε όλοι θύματά της καθώς συναινούμε στην «νομιμοποίηση» μιας εγκληματικής πράξης που αργά ή γρήγορα θα την βιώσουμε όλοι, είτε εμείς οι ίδιοι, είτε κάποιος δικός μας άνθρωπος, κάποιος που αγαπάμε.
Υπάρχει και ακόμη μια κοινωνική διαστρέβλωση, η οποία ενθαρρύνει την «κουλτούρα του βιασμού». Οι γυναίκες μεγαλώνουν με την προσδοκία να προσπαθούν να αρέσουν με κάθε κόστος. Να προσαρμόζονται στα γούστα του άντρα, να δείχνουν ελκυστικές και όμορφες. Αυτή η προσδοκία είναι που συχνά μπερδεύει το θύμα και του δημιουργεί σύγχυση.
Ας μαθαίνουμε λοιπόν στις κόρες μας να ενδιαφέρονται να νιώθουν όμορφα με τον εαυτό τους, ανεξάρτητα με το εάν ταιριάζουν στις προτιμήσεις των άλλων ή στα κοινωνικά πρότυπα και ας τους δείξουμε το δρόμο να ενδιαφέρονται για εκείνους που τις σέβονται και τις αποδέχονται. Κυρίως ας μάθουμε στα παιδιά μας να σέβονται τα όρια και την ατομικότητα των άλλων.
Ένας ακόμη σημαντικός παράγοντας που καλλιεργεί το κλίμα μυστικότητας, είναι η ενοχοποίηση του σεξ και η έλλειψη ενημέρωσης των γονέων αλλά και των παιδιών. Είναι «ταμπού» να μιλάμε για το σεξ στα παιδιά μας για να «μην τα πονηρέψουμε» ή «είναι μικρό για να μάθει». Το σεξ συνοδεύεται από ντροπή και ενοχοποίηση. Έτσι, το παιδί νιώθει ότι πρέπει να κρύβει από τους γονείς καταστάσεις και προβληματισμούς που το αφορούν.
Άκουσα και αυτό το σχόλιο, «πρέπει να ακούμε όλες εσάς που κάποιος κάποτε σας πείραξε και πρέπει να το θυμηθείτε τώρα;» (αναφέρομαι και στο #metoo)
Αυτή η εμπειρία που τώρα μπορεί να δημοσιοποιείται, σηματοδοτεί την απενοχοποίηση του θύματος, την ενοχοποίηση του θύτη (και άρα την αποδυνάμωσή του) και είναι το βήμα προς την ουσιαστικότερη αλλαγή που μπορεί να υπάρξει σχετικά με την εγκληματική αυτή πράξη: την σταδιακή εξάλειψη της «κουλτούρας του βιασμού» η οποία οδηγεί στην απόκρυψη πολλών σεξουαλικών εγκλημάτων. Επίσης, η μαρτυρία της παρενόχλησης επανατοποθετεί τη γυναίκα. Πόση ισότητα υπάρχει στην κοινωνία μας σήμερα, το 2021; Μιλάμε για ισότητα αλλά η πραγματικότητα είναι πως οι γυναίκες ακόμη τη διεκδικούν.
Μην νιώσεις ποτέ άσχημα για κάτι που σου έκανε κάποιος άλλος παρά τη θέλησή σου. Βρες το θάρρος να αντιδράσεις και να ενημερώσου για τα δικαιώματά σου.
Όταν δεν υπάρχει συναίνεση, τότε υπάρχει παρενόχληση.
Να είσαι καλά και να μην αφήσεις ποτέ κανέναν να προσβάλλει την ελευθερία σου
Σ.