Από το 1909, η 8η Μαρτίου έχει αφιερωθεί αποκλειστικά στις γυναίκες. Είναι ο τρόπος για να τιμηθεί η μεγάλη εκδήλωση διαμαρτυρίας που έγινε τέτοια μέρα το 1857 από εργάτριες κλωστοϋφαντουργίας στη Νέα Υόρκη. Ζητώντας καλύτερες συνθήκες εργασίας, έγιναν το πιο ισχυρό σύμβολο του αγώνα για τα δικαιώματα των γυναικών. Με αφορμή αυτή την ημέρα, μιλήσαμε με την σκηνοθέτιδα της θεατρικής παράστασης "Αυτές που δεν προλάβατε", Δανάη Λιοδάκη, η οποία αναφέρθηκε, μεταξύ άλλων, στην αξία της 8ης Μαρτίου, στα μηνύματα της φεμινιστικής κωμωδίας που ανεβάζει, αλλά και στη θέση των γυναικών στη σύγχρονη κοινωνία.
Τι σημαίνει για εσάς η Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας και ποιο πιστεύετε ότι οφείλει να είναι το κύριο μήνυμά της;
Η Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας λειτουργεί για μένα όπως οι επέτειοι- είναι μια μέρα για να θυμόμαστε. Είναι μια μέρα μνήμης για τους αγώνες των γυναικών ανά τους αιώνες, για τα όσα κέρδισαν και έχασαν
και ξανακέρδισαν, για έναν αγώνα που δίνεται μέχρι και σήμερα, αφού τίποτα δεν φαίνεται να είναι δεδομένο. Υπάρχει μια φράση που λέγεται την μέρα αυτή από τις γυναίκες "Δεν γιορτάζουμε, διεκδικούμε” και το πιστεύω κι εγώ. Είναι μια μέρα διεκδίκησης, με όση γιορτή υπάρχει σε αυτό.
Ποιο ήταν το κίνητρο που σας ώθησε να γράψετε και να σκηνοθετήσετε το "Αυτές που δεν προλάβατε";
Ήθελα για καιρό να γράψω ένα έργο που να αφορά την γυναικεία φιλία- εμπνευσμένη από τη σχέση μου με τις παιδικές μου φίλες, που είναι κάτι που με διαμόρφωσε πολύ έντονα. Ωστόσο, δεν είχα βρει την σωστή ιστορία για να μιλήσω για το θέμα αυτό. Όταν προέκυψε το ζήτημα της αλλαγής του νομικού
πλαισίου για τις εκτρώσεις στις ΗΠΑ, η ιστορία ήταν σαν να γράφτηκε μόνη της. Αυτή ήταν η αφορμή.
Γιατί φεμινιστική κωμωδία και όχι φεμινιστικό δράμα;
Η αλήθεια είναι πως μου αρέσει να προσεγγίζω με χιούμορ σημαντικά ζητήματα. Ειδικά στο θέμα του φεμινισμού πιστεύω ότι μας λείπει και καλλιτεχνικά μια προσέγγιση που να βλέπει το ζήτημα πιο θετικά,
πιο προταγματικά. Δεν είναι μόνο τα άσχημα πράγματα που συμβαίνουν γύρω από το θέμα, οι γυναικοκτονίες, οι βιασμοί, η έμφυλη βία, είναι και τα άλλα, τα θετικά, η ενδυνάμωση των γυναικών, οι δεσμοί αλληλεγγύης μεταξύ τους, η διάθεσή μας να πάρουμε τη ζωή μας στα χέρια μας, να δράσουμε και
εκεί εστιάζει το έργο. Επομένως, μας ταίριαζε μια διάθεση πιο ανεβαστική.
Το βασικό γεγονός του έργου είναι η απαγόρευση των αμβλώσεων από την κυβέρνηση, κάτι που δεν είναι απλώς σενάριο αλλά μία πραγματικότητα σε πολλές κοινωνίες. Γιατί αντί να προχωράμε μπροστά
πηγαίνουμε όλο και πιο πίσω;
Δυστυχώς ναι, αυτό δεν είναι ένα απλό σενάριο, είναι μια πραγματικότητα που μπορεί να μας φαίνεται μακρινή, αλλά μάλλον δεν είναι και τόσο. Ωστόσο, δεν πιστεύω ότι προχωράμε ούτε μπροστά ούτε πίσω. Η ιστορία της γυναικείας χειραφέτησης είναι μακρά και όπως όλα τα σημαντικά κοινωνικά ζητήματα
παραμένει ανοιχτή, δεν είναι γραμμική, μπορεί να έχει περιόδους που τα πράγματα πηγαίνουν προς μία πιο προοδευτική κατεύθυνση και μετά αυτό να αλλάζει και οι κοινωνίες να συντηρητικοποιούνται και να υπάρχουν ακόμα και πράγματα που θεωρούνταν κεκτημένα, αλλά αμφισβητούνται. Το θέμα λοιπόν δεν είναι να πούμε ότι ξεμπερδέψαμε με το πρόβλημα, αλλά να το βλέπουμε μέσα στην περιπλοκότητά του, μέσα στην συνέχειά του και να συνεχίσουμε να αγωνιζόμαστε.
Πόσο δύσκολο είναι να είσαι γυναίκα σήμερα; Ποιες είναι οι προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπίσει η σύγχρονη γυναίκα;
Δυστυχώς σήμερα ζούμε μια περίοδο συντηρητικοποίησης της κοινωνίας και αυτό συμπαρασύρει και το έμφυλο ζήτημα. Ως γυναίκα αντιμετωπίζεις μια δύσκολη καθημερινότητα στην πόλη, στον χώρο εργασίας, στους χώρους διασκέδασης. Υπάρχει επιθετικότητα, εργασιακή πίεση, όλα τα θέματα που αντιμετωπίζει η κοινωνία τα τελευταία χρόνια, οι γυναίκες τα αντιμετωπίζουμε διπλά. Και φυσικά, τα ακόμα πιο σοβαρά ζητήματα της έμφυλης βίας και των γυναικοκτονιών βλέπουμε πως χειροτερεύουν. Άρα ναι, οι
προκλήσεις είναι πολλές, ευτυχώς όμως υπάρχουν και περισσότερες αντιστάσεις.
Επικεντρώνεστε πολύ στη γυναικεία φιλία. Τι απαντάτε σε όλους αυτούς που υποστηρίζουν ότι δεν υπάρχει;
Νομίζω το απαντάμε μέσα από την παράσταση αυτό. Εμείς πιστεύουμε ότι υπάρχει, την έχουμε ζήσει, την έχουμε βιώσει και την βιώνουμε κάθε μέρα και εξυμνούμε με αυτήν την παράσταση την δύναμή της
να αλλάξει τα πράγματα.
Ποιες ήταν οι προκλήσεις που αντιμετωπίσατε ως γυναίκα δημιουργός; Δεχτήκατε αμφισβήτηση λόγω του φύλου σας; Και αν ναι, μπορείτε να δώσετε κάποια παραδείγματα;
Φυσικά και έχω δεχτεί αμφισβήτηση επειδή είμαι γυναίκα. Όπως κάθε γυναίκα στον χώρο εργασίας της πρέπει να δουλέψω διπλά για να αναγνωριστεί η αξία της δουλειάς μου. Θα μπορούσα να πω άπειρα παραδείγματα, αλλά το θέμα είναι ότι δεν μπορούμε πραγματικά να τα περιγράψουμε, δεν μπορούμε καν
να θυμηθούμε τις φορές που μας διέκοψαν σε μια συζήτηση ή υποτίμησαν την γνώμη μας ή απλά δεν έδωσαν τόσο προσοχή στο έργο μας και στη δουλειά μας επειδή είμαστε γυναίκες. Αυτά είναι πράγματα που είναι τόσο εμποτισμένα στον τρόπο που σκεφτόμαστε που δεν τα αντιλαμβανόμαστε ούτε όταν τα
κάνουμε ούτε όταν τα δεχόμαστε σαν συμπεριφορές, εκτός αν τα προσέξουμε, εκτός αν εκπαιδευτούμε να τα προσέχουμε. Γι’ αυτό θεωρώ δεδομένο ότι κάθε γυναίκα μόχθησε περισσότερο για να κατακτήσει κάτι, απ’ ότι θα χρειαζόταν αν ήταν άντρας. Κάθε γυναίκα έχει δεχτεί καταπίεση λόγω του φύλου της σε
μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό.
Ποια ήταν η καλύτερη και ποια η χειρότερη στιγμή στη μέχρι τώρα πορεία σας;
Η καλύτερη μέχρι τώρα στιγμή μου στο θέατρο, ήταν η παράσταση που είχαμε κάνει για την δίκη της Χρυσής Αυγής, το "Με τις μέλισσες ή με τους λύκους" και συγκεκριμένα η παράσταση που κάναμε μια μέρα μετά την καταδίκη της ναζιστικής οργάνωσης. Ήταν πολύ όμορφο να νιώθουμε ότι βάλαμε έστω ένα
μικροσκοπικό λιθαράκι σε αυτήν την μεγάλη νίκη για την κοινωνία και τον αντιφασισμό. Η χειρότερη στιγμή ήταν όταν έκλεισαν τα θέατρο λόγω της πανδημίας. Τότε παίζαμε το "Hyperspace ή αλλιώς..." για
πρώτη χρονιά. Ήταν το πρώτο έργο που έγραψα και σκηνοθέτησα εξ' ολοκλήρου και ήταν μια δουλειά που γινόταν με πολύ προσωπικό κόπο και πολλή αγωνία και πολλή αγάπη και όταν κατέβηκε πριν ολοκληρώσει τον κύκλο της η απογοήτευση ήταν μεγάλη. Μετά βέβαια την ξανακάναμε και μπορεί και να την ξανακάνουμε στο μέλλον, αλλά τότε είχα στεναχωρηθεί.
Μετανιώνετε για κάτι όσον αφορά στα επαγγελματικά σας;
Δεν μετανιώνω για κάτι όχι. Νιώθω ότι σύντομα ίσως δεν θα μπορώ να συνδυάζω τόσα πεδία όσα μπορώ τώρα, αλλά δεν μετανιώνω για τις επιλογές μου μέχρι σήμερα.
Πώς ήταν η συνεργασία με τον Φοίβο Δεληβοριά;
Η συνεργασία με τον Φοίβο Δεληβοριά ήταν εξαιρετική, όπως και με όλους του συντελεστές της παράστασης. Μας τίμησε πάρα πολύ με την συνεργασία του και μας υποστήριξε και προς τιμήν του αντιμετώπισε με πολύ σεβασμό το έργο μας και την δουλειά μας, παρόλο που προφανώς είμαστε και πιο νέες και λιγότερο γνωστές από τον ίδιο. Επειδή με τις παιδικές μου φίλες ακούγαμε τα τραγούδια του, μου φάνηκε απίστευτα γλυκό και όμορφο που στην παράστασή μας ακούγεται η φωνή του.
Γιατί να έρθει κάποιος να δει την παράστασή σας;
Θα καλούσα κάποιον να δει την παράστασή μας γιατί πιστεύω ότι είναι κάτι πραγματικά φρέσκο, θεωρώ ότι είναι μια πρόταση για το πολιτικό θέατρο που δεν έχει ξαναδεί κάποιος. Το αν είναι μια καλή πρόταση είναι κάτι που δεν μπορώ να πω εγώ, αλλά πιστεύω ότι συνιστά μια πρόταση και αυτό νομίζω θα το καταλάβει όποιος έρθει να την δει. Υπάρχουν βέβαια και άλλοι λόγοι, αλλά μάλλον δεν είμαι η κατάλληλη να τους υποδείξω μιας και είμαι πολύ "μέσα" σε αυτήν την δουλειά.
Θα υπάρξει πιστεύετε η στιγμή που οι γυναίκες δεν θα φοβούνται πια;
Ναι, το πιστεύω. Πιστεύω ότι θα υπάρξει κάποια στιγμή που οι γυναίκες δεν θα φοβούνται και πιστεύω ότι θα υπάρξει μια στιγμή που θα κατακτήσουμε την κοινωνική χειραφέτηση και για τις γυναίκες και για τους μετανάστες και για τους ανθρώπους με διαφορετικό σεξουαλικό προσανατολισμό και για όλα τα
καταπιεσμένα υποκείμενα εκεί έξω. Αλίμονο αν πιστέψουμε πως η κοινωνική καταπίεση είναι σύμφυτη με την ανθρώπινη φύση και δεν θα απαλλαγούμε ποτέ από αυτήν. Πιστεύω πως θα υπάρξει αυτή η στιγμή και μέχρι να υπάρξει, υπάρχει πολλή χαρά και ομορφιά στο να την οραματιζόμαστε όλες και όλοι μαζί.
Η παράσταση "Αυτές που δεν προλάβατε" παρουσιάζεται στο ΠΛΥΦΑ από τις 6 Φεβρουαρίου έως τις 11 Απριλίου.
Ημέρες & ώρες παραστάσεων: Δευτέρα και Τρίτη στις 21:00.
Παίζουν: Μαριέλα Δουμπού, Άλκηστις Ζιρώ, Ευσταθία Λαγιόκαπα, Παναγιώτα Παπαδημητρίου
Ακούγονται οι φωνές των: Μυρτώ Αλικάκη, Ντίνα Μιχαηλίδου, Λένα Ουζουνίδου, Μάνια Παπαδημητρίου και του Γεράσιμου Γεννατά