Η λέξη κακοποίηση είναι συνυφασμένη στο μυαλό των περισσότερων με τη σωματική βία. Μια βίαιη πράξη αποτελεί αυταπόδεικτο στοιχείο κακοποίησης. Είναι όμως μόνο αυτό; Η κακοποίηση μπορεί να είναι συνυφασμένη σε πράξεις και καταστάσεις που την καθιστά δύσκολη στο να τη διακρίνει κανείς άμεσα. Κακοποίηση είναι και η ψυχολογική βία, η λεκτική βία, η υποτίμηση, η χειραγώγηση, η προσπάθεια επιβολής και άσκησης ελέγχου και επιρροής, ο περιορισμός τόσο σε προσωπικό όσο και σε επαγγελματικό επίπεδο.
Σε πολλές κακοποιητικές σχέσεις, στο βωμό της υπερβολικής αγάπης και του έρωτα, οι θύτες προσπαθούν να δικαιολογήσουν συμπεριφορές παθολογικής ζήλιας, κτητικότητας, στέρησης προσωπικού χώρου και χρόνου και αδιαφορίας για τις επιθυμίες του άλλου συντρόφου.
Πρόκειται για άτομα ανασφαλή, με χαμηλή αυτοεκτίμηση, που δε μπορούν να δεχτούν την απόρριψη και έχουν την ανάγκη για συνεχή επιβεβαίωση. Αναζητούν συνήθως "υποδεέστερους" συντρόφους και προσπαθούν να ασκήσουν εξουσία και να επιβληθούν σε αυτούς. Συνήθως δημιουργούν σχέσεις συνεξάρτησης, κατά τις οποίες αλλοιώνεται η προσωπικότητα του συντρόφου καθώς τα χαρακτηριστικά και των δύο σταδιακά φτάνουν στο σημείο να μη διαφοροποιούνται καθόλου και υπάρχει παντελής έλλειψη οριοθέτησης. Οι συμπεριφορές τους εναλλάσσονται μεταξύ ενός δίπολου εξιδανίκευσης-φροντίδας και υποτίμησης-απόρριψης. Από τη μία είναι συναισθηματικά διαθέσιμοι, εκδηλώνουν τα συναισθήματά τους και την εγγύτητα προς το σύντροφό τους και από την άλλη μεταλλάσσονται σε ψυχρούς και απόμακρους.
Είναι οι άνθρωποι που συνεχώς θυματοποιούν τον εαυτό τους και υιοθετούν χειριστικές συμπεριφορές, επιρρίπτοντας όλες τις ευθύνες σε εσένα. Θα σε κάνουν να πιστέψεις ότι δε μπορείς να ζήσεις χωρίς αυτούς και που θα σου λένε πως αν σε χάσουν, θα πεθάνουν. Που θα σου λένε πως σε ξέρουν καλύτερα απ’ ότι ξέρεις εσύ τον εαυτό σου. Θα σου δημιουργήσουν τύψεις μόλις προσπαθήσεις να εξελιχθείς επαγγελματικά, που θα σε υποβαθμίσουν, που θα σου κόψουν τα φτερά. Όχι γιατί δεν πιστεύουν ότι μπορείς. Αλλά γιατί θέλουν να βρίσκονται ένα βήμα πάνω από σένα. Θα προσπαθήσουν να σε πείσουν ότι μέχρι εκεί φτάνουν οι δυνατότητές σου.
Είναι οι ίδιοι άνθρωποι που θα απαιτούν αποκλειστικότητα από εσένα και θα προσπαθήσουν να σε αποκόψουν από τον κοινωνικό σου περίγυρο, υπό το φόβο μη σου "ανοίξουν τα μάτια", ενώ κι εσύ από την πλευρά σου, θα αποσιωπάς γεγονότα που συμβαίνουν από το φιλικό και οικογενειακό σου περιβάλλον. Σεξουαλικά, θα προτάσσουν τις δικές τους ανάγκες και επιθυμίες αδιαφορώντας για τις δικές σου, καθώς ενδιαφέρονται αποκλειστικά για τη δική τους ικανοποίηση. Οικονομικά, θα προσπαθήσουν να δημιουργήσουν μια σχέση εξάρτησης ώστε να μη μπορείς να ανταπεξέλθεις χωρίς τους ίδιους. Μαζί τους δε θα μπορείς να εκφράσεις αυτό που πιστεύεις και αισθάνεσαι και θα πρέπει να προσέχεις πάντα αυτά που λες για να αποφύγεις μια πιθανή τους έκρηξη θυμού.
Θα προσπαθήσουν με κάθε τρόπο να σε "ευνουχίσουν", ώστε να μπορέσεις να παραδοθείς άνευ όρων και να σε χειραγωγήσουν ώστε να γίνεις το δημιούργημα που επιθυμούν. Η γυναίκα που θα βρίσκεται πάντα στη σκιά του συντρόφου της, η γυναίκα χωρίς προσωπική βούληση, που πλέον αποτελεί ιδιοκτησία του, το τρόπαιό του. Όταν πια φτάσεις στο σημείο να αντιληφθείς τι συμβαίνει ή -για να είμαστε πιο σαφείς και ειλικρινείς- να το αποδεχτείς, τότε ξεκινούν οι άλλες μορφές βίας, οι σωματικές. Όταν περνά από το μυαλό σου να σπάσεις τα δεσμά και να ελευθερωθείς, να βγάλεις τις παρωπίδες που με τόσο κόπο και φόβο διατηρείς.
Ναι ξέρω, πιστεύεις ότι θα αλλάξει. Ελπίζεις βαθιά μέσα σου από τα πρώτα σημάδια ότι θα αλλάξει. Όμως γνωρίζεις πολύ καλά πως αυταπατάσαι. Η "πρώτη και τελευταία φορά" γίνεται δεύτερη και τρίτη. ‘Όμως αρνείσαι να το δεις! Αρνείσαι να δεχτείς ότι ο άνθρωπός σου ξεδιπλώνεται σιγά σιγά σε ένα τέρας. Εκλογικεύεις τις συμπεριφορές του και τον δικαιολογείς…
Αλλά για πόσο; Πόσο πιο χαμηλά θα τοποθετήσεις τον εαυτό σου και την αξιοπρέπειά σου; Πόσα ακόμα θα δεχτείς; Μέχρι να φτάσει που; Ίσως τότε να είναι πολύ αργά..
Ο κύκλος της βίας στην κακοποίηση εκτυλίσσεται στα παρακάτω στάδια:
Δημιουργία της Έντασης: η φάση αυτή χαρακτηρίζεται από αισθήματα θυμού, λεκτικές προσβολές και απειλές καθώς και απόδοση ευθυνών στο θύμα. Το θύμα αναζητά την αιτία της συμπεριφοράς αυτής, εστιάζει σε τρόπους υποχώρησης της έντασης ενώ παράλληλα κατακλύζεται από αισθήματα ενοχής, αυτομομφής, δικαιολόγησης του θύτη και άρνησης.
- Έκρηξη: στη φάση αυτή όλη η συσσωρευμένη ένταση εκδηλώνεται και ο θύτης ξεσπά στο θύμα με περιστατικά βίας.
- Ενοχή και δικαιολογίες: ο θύτης αισθάνεται ενοχές και προσπαθεί να υποβιβάσει τη σημασία του γεγονότος, να εκλογικεύσει τη συμπεριφορά του αλλά και να την κρατήσει μυστική.
- Φάση της ηρεμίας: συνήθως ο θύτης παρουσιάζεται μετανιωμένος, ζητά συγχώρεση από το θύμα και υπόσχεται πως δε θα ξανασυμβεί κάτι αντίστοιχο. Το θύμα πείθεται εκλογικεύοντας την κατάσταση και αποφασίζει να δώσει μια δεύτερη ευκαιρία.
- Φαντασία και σχεδιασμός: ο θύτης φαντασιώνεται εκ νέου την κακοποίηση στην οποία προέβη και σχεδιάζει να το κάνει ξανά.
- Παγίδα: στη φάση αυτή ο θύτης δημιουργεί μια κατάσταση που "δικαιολογεί" και πυροδοτεί μια νέα κακοποιητική συμπεριφορά.
Το τελευταίο διάστημα έχουμε γίνει μάρτυρες φρικτών γυναικοκτονιών που έχουν σοκάρει την κοινή γνώμη. Πολλές γυναίκες σιωπούν γιατί κυριαρχούνται από το φόβο. Το φόβο του κοινωνικού στιγματισμού, το φόβο της επερχόμενης εκδίκησης από το βασανιστή τους, το φόβο της μοναξιάς και της εγκατάλειψης. Πολλές μάλιστα βρίσκονται σε κατάσταση μαθημένης ανημποριάς, αποδεχόμενες αυτό που τους συμβαίνει πιστεύοντας ότι δε μπορούν να κάνουν τίποτα για να το αλλάξουν. Άλλες πιστεύουν ότι τους αξίζει αυτό που βιώνουν, είτε λόγω χαμηλής αυτοεκτίμησης είτε επειδή μέσα από τη σχέση τους αυτή έχουν μάθει να θεωρούν τις ανάγκες και τα "θέλω" τους υποδεέστερα από αυτά του συντρόφου τους.
Πίστεψέ με, καμία τους δεν μπορούσε να φανταστεί το σενάριο που είχαν γράψει οι δράστες για τις ίδιες. Καμία τους δε φανταζόταν ότι θα φτάσουν έως εκεί.
Ας ελπίσουμε οι γυναίκες που χάθηκαν, να φωτίσουν το δρόμο και να δώσουν φωνή σε όλες εκείνες που ζουν με το φόβο, που υπομένουν, που διστάζουν.
Γιατί όχι, δεν ήταν η κακιά στιγμή! Και όχι, δεν είσαι μόνη σου! Φύγε! Μίλα!